|
|
Technika
Mo¿liwo¶ci techniczne koalicyjnych ¶rodków kosmicznych
("Pustynna Tarcza", "Pustynna Burza" 1990-1991)
Autor: hamilkar
Poni¿sze opracowanie napisane jest g³ównie na podstawie artyku³u p³k A.N. Kuzniecowa, które ukaza³o siê w rosyjskim czasopi¶mie wojskowym "Wojennaja Mysl" (8-9 sierpieñ-wrzesieñ 1992) i pod wzglêdem aktualno¶ci dotyczy okresu przed, w czasie i jaki¶ czas po operacji "Pustynna Burza". Tam gdzie uzna³em to za stosowne, doda³em informacje pochodz±ce z innych publikacji (w tym internetowych).
Jest to dzi¶ opracowanie raczej historyczne. Pomimo tego uwa¿am, ¿e zawarte w nim informacje nie maj± jedynie historycznego znaczenia.
Rezultaty wojny w Zatoce Perskiej pokaza³y, ¿e mo¿liwo¶ci techniczne danej strony konfliktu jak i jako¶æ posiadanego przez ni± uzbrojenia i ekwipunku maj± du¿y wp³yw na przygotowanie, sposób rozpoczêcia, trwanie i wynik operacji wojennych.
Równolegle z szerokim u¿yciem tradycyjnych sposobów i metod prowadzenia dzia³añ bojowych, Stany Zjednoczone i ich sojusznicy wykorzystali w du¿ym zakresie wszystkie rodzaje ¶rodków rozpoznania kosmicznego dla uzyskania wspó³rzêdnych najwa¿niejszych nieprzyjacielskich celów, zbierania o nich danych a przede wszystkim dla bie¿±cych informacji o stanie w³asnych si³ zbrojnych. Wskazali na to w swych wypowiedziach H. Cooper, dyrektor biura SDI (Inicjatywa Obrony Strategicznej), gen. Kutyna (US Space Command) i amerykañski sekretarz obrony R. Cheney. Dla przyk³adu, H. Cooper stwierdzi³, ¿e "...wojna w Zatoce Perskiej by³a pierwsz± wojn±, w której kosmos odgrywa³ decyduj±c± rolê".
Genera³ Kutyna z US Space Command (amerykañskie dowództwo wojsk kosmicznych) powiedzia³, ¿e "...koalicyjne si³y mog³y osi±gn±æ ostateczne zwyciêstwo podczas wojny w Zatoce Perskiej, a agresor (Irak) by³ skutecznie wypierany z zajêtych obszarów Kuwejtu, gdy¿ sprzymierzeni mieli monopol w systemach satelitarnych."
Sekretarz Cheney w swoim raporcie dla prezydenta USA i Kongresu, napisanym w czasie ustalania bud¿etu obronnego na 1991-1992, stwierdzi³ ¿e si³y kosmiczne zosta³y podczas przeprowadzania operacji "Pustynna Burza" wykorzystane do maksimum. U¿yto ponad 60 kosmicznych statków zwiadowczych. Dla wielu zmieniono orbity dzia³ania. Wystrzelono tak¿e w kosmos kilka nowych. Niektóre z satelitów pe³ni±cych misjê w s³u¿bie dowództw innych teatrów dzia³añ wojennych a tak¿e brytyjskie wojskowe satelity komunikacyjne "SKYNET", francuskie satelity systemu TELCOM oraz satelity miêdzynarodowych systemów INMARSAT i INTELSAT (u¿ywane do przekazywania informacji serwisom cywilnym), zosta³y "nakierowane" na rejon Zatoki Perskiej. Wykorzystano informacje z satelitarnych systemów zobrazowania powierzchni ziemi "LANDSAT" (USA) i "SPOT" (Francja).
Zobaczmy, jakie by³y mo¿liwo¶ci bojowe g³ównych orbitalnych ¶rodków i systemów Stanów Zjednoczonych oraz ich sojuszników a tak¿e jaka by³ ich rola w operacji "Pustynna Burza".
Rozpoznanie kosmiczne
W sk³ad orbitalnych ¶rodków, które wspomaga³y dzia³ania miêdzynarodowych si³, wchodzi³o ponad 20 satelitów rozpoznawczych. By³y to :
- satelity z rodzaju imaging (KH-11), czyli takie których zadaniem jest wykonywanie zdjêæ ;
- satelity SIGINT -signals intelligence (systemy: "Ferret", "Chalet/Vortex", "Magnum", "White Cloud", "Acquacade", "Jumpseat"), czyli urz±dzenia zwiadu elektronicznego;
- satelita-kosmiczny radar "Lacrosse".
Spróbujmy zobrazowaæ ich mo¿liwo¶ci.
Seria KH-11 ("Keyhole"); satelity zakontraktowane przez Si³y Powietrzne Stanów Zjednoczonych i u¿ytkowane przez CIA, operowa³y na wysoko¶ci pomiêdzy 320 a 800 km, posiadaj±c okres ¿ywotno¶ci 2-3 lat. Zebrane informacje przekazywa³y przelatuj±c nad okre¶lonymi miejscami nad Grenlandi± i Pacyfikiem. Ka¿dy z nich zapewnia³: obserwacjê jednego obszaru (kilka tysiêcy kilometrów kwadratowych) w pasie 2.500 km z rozdzielczo¶ci± kamery rzêdu kilku metrów lub szczegó³owe rozpoznanie kilku obszarów, ka¿dy o powierzchni oko³o 10 kilometrów kwadratowych, w tym samym pasie, z dok³adno¶ci± do 15-20 cm. Wed³ug amerykañskich naukowców, ka¿dy KH-11 dokonuj±c "nurkowania" do granic atmosfery, móg³ zidentyfikowaæ nie tylko rodzaj pojazdu ale równie¿ okre¶liæ jego numer boczny i rodzaj przewo¿onego ³adunku.
Satelita "Lacrosse" w czasie trwania wojny dostarcza³ informacji o po³o¿eniu i ruchach wojsk irackich oraz sygnalizowa³ wystrzeliwanie SCUD'ów. Ponadto korzystaj±c ze swoich mo¿liwo¶ci w zakresie zwiadu radarowego móg³ rozpoznawaæ cele zamaskowane.
Satelity zwiadu elektronicznego i komunikacyjnego, "Chalet" czy "Acquacade", mog± dokonywaæ przeszukiwania pasa czêstotliwo¶ci 20-40.000 MHz, przechwytywaæ sygna³y radiowe i okre¶laæ miejsce ich nadania z dok³adno¶ci± do kilku kilometrów. Urz±dzenia tego typu, wyposa¿one w ogromne (do 100 m ¶rednicy) anteny, s± najwiêkszymi satelitami na orbicie geostacjonarnej. Satelity systemu "White Cloud", s³u¿±ce do utrzymywania ³±czno¶ci z atomowymi okrêtami podwodnymi wyposa¿onymi w pociski balistyczne, podczas konfliktu w Zatoce Perskiej monitorowa³y ruchy okrêtów irackich.
Dane uzyskane przez satelity wywiadowcze przekazywane s± do g³ównych, naziemnych centrów kierowania. Nastêpnie wêdruj± one do tzw. NIPC - National Intelligence Processing Center (mo¿na to przet³umaczyæ jako Narodowe Centrum Przetwarzania Danych Wywiadowczych), które mie¶ci siê w Waszyngtonie. Ju¿ opracowane, s± przekazywane polityczno-wojskowemu kierownictwu USA. Do niedawna analizowanie "od deski do deski" odbywa³o siê w Departamencie Obrony z zachowaniem oficjalnej hierarchii. Ten schemat zapewnia³ po¿±dany, ograniczony dostêp do danych wywiadowczych, ale nie pozwala³ na przekazywanie bezpo¶rednich informacji ze zwiadu satelitarnego do dowódców szczebla taktycznego.
I tak na przyk³ad podczas bombardowañ Libii w 1986 roku, dowódca US Navy na Morzu ¦ródziemnym musia³ czekaæ na rezultaty rozpoznania satelitarnego przez 3 dni !
Podczas "Pustynnej Burzy", w celu szybkiego przekazywania informacji, po raz pierwszy uruchomiono system "Constant Source" ("Sta³e ¼ród³o"). Umo¿liwia³ on transmisjê danych z NIPC, przez satelitarne kana³y komunikacyjne, prosto do dowódców ró¿nego szczebla (z taktycznym w³±cznie) na irackim teatrze dzia³añ wojennych. Proces przekazywania informacji zabiera³ nie wiêcej ni¿ 10 minut.
Dziêki satelitom zwiadu elektronicznego (SIGINT), uzyskano informacje o postêpuj±cych irackich przygotowaniach do ataku na Kuwejt. Kilka dni przed ofensyw± wojsk Husajna satelity "Acquacade" i "Chalet" wykry³y podwy¿szon± aktywno¶æ irackich urz±dzeñ radioelektronicznych, a satelita z rodziny KH-11, skierowany w rejon Zatoki Perskiej, wykona³ zdjêcia przemieszczaj±cych siê ugrupowañ armii irackiej do granicy z Kuwejtem.
W czasie "Pustynnej Tarczy" i "Pustynnej Burzy" satelity KH-11 umo¿liwia³y sta³y monitoring obszaru dzia³añ wojennych, dostarczaj±c informacji 4-6 razy na dobê przy dobrej pogodzie i 2-3 razy na dobê przy zwiêkszonym zachmurzeniu. Dziêki nim mo¿na by³o okre¶liæ po³o¿enie g³ównych ugrupowañ wojsk irackich i planowaæ ich eliminacjê. Informacje zbierane przez KH-11 i satelitê "Lacrosse", by³y równie¿ wykorzystywane do ustalania torów przelotów alianckich, lotniczych grup uderzeniowych a tak¿e do programowania tras ataku pocisków samosteruj±cych "Tomahawk".
Podobnie jak KH-11 i "Lacrosse", monitoring zapewnia³y satelity SIGINT. Wykrywano dziêki nim irackie centra dowodzenia wojsk, o¶rodki kierowania obron± przeciwlotnicz±; okre¶lano typy, tryby dzia³ania i po³o¿enie stacji radiolokacyjnych; przechwytywano meldunki.
Zwiad satelitarny zapewni³ efektywne u¿ycie broni tzw. "precyzyjnych". Bazuj±c na raportach z rozpoznania orbitalnego, mo¿na by³o szybko oceniæ stopieñ w jakim dany cel zosta³ uszkodzony i ewentualnie zaplanowaæ kolejny atak.
Pomimo wszystkich korzy¶ci które alianci uzyskali dziêki rozpoznaniu satelitarnemu, trzeba stwierdziæ, ¿e w tej "kosmicznej machinie" by³y widoczne równie¿ i braki. Chocia¿ w koñcowym okresie dzia³añ wojennych dla potrzeb wojsk sprzymierzonych dzia³a³o o ka¿dej porze doby równocze¶nie 9 satelitów, obs³uguj±cych 1400 koñcówek-terminali (odbiorników), to i tak potrzeby by³y o wiele wiêksze. Tempo dzia³añ prowadzonych przez aliantów by³o wy¿sze ni¿ szybko¶æ z jak± dostarczano i uaktualniano dane. Bior±c dodatkowo pod uwagê zdolno¶ci strony irackiej do tzw. "maskirowki" (kamufla¿ ró¿nego rodzaju), wiele ataków lotniczych wykonywano przeciwko sztucznym celom.
Rola satelitów SEWS (Satellite Early Warning System- satelitarny system wczesnego ostrzegania)
System SEWS obejmowa³ 5-6 satelitów DSP i DSP Block-14 ( DSP- Defense Support Program, czyli Wspomagania Programów Obronnych) umieszczonych na synchronicznych orbitach geostacjonarnych. Trzy z nich pe³ni³y sta³± s³u¿bê, podczas gdy reszta (starsze pod wzglêdem daty wystrzelenia) by³y satelitami drugiej linii. Satelity DSP by³y w stanie wykryæ moment odpalenia pocisku balistycznego, okre¶liæ tor jego lotu i uaktualniaæ informacje o nim co 12 sekund.
Satelity te posiada³y zdolno¶æ do prowadzenia obserwacji w podczerwieni i do odbierania wszelkich sygna³ów dotycz±cych emisji ciep³a. Pierwotnie by³y one przeznaczone do wykrywania radzieckiego ataku rakietowego. Miêdzynarodowe si³y w Zatoce Perskiej korzysta³y z ich us³ug w celu zwalczania operacyjno-taktycznych pocisków irackich SCUD, a w³a¶ciwie ich irackich modyfikacji "Al. Husajn" i "Al. Abbas". Zmuszeni do walki z tymi ma³o precyzyjnymi ale gro¼nymi z politycznego punktu widzenia pociskami (kwestia Izraela i ewentualne u¿ycie broni chemicznej), alianci w krótkim czasie zmontowali regionalny system ostrzegania o ataku rakietowym. W jego sk³ad wchodzi³y dwa satelity systemu DSP, naziemne centrum kierowania i satelity systemów komunikacyjnych (zob. dalej). Specjalne grupy lotnicze zajê³y siê niszczeniem, wykrytych przez satelity DSP, mobilnych wyrzutni SCUD'ów. Do zadañ tych u¿ywano amerykañskich samolotów F-15E z zasobnikami nawigacyjno-celowniczymi LANTIRN i dzia³aj±cych w parach brytyjskich "Tornado" GR 1 i GR 1A. W pewnym momencie "do polowañ" u¿yto samolotów F-14 z lotniskowców "Saratoga" i "John F. Kennedy", wyposa¿onych w zasobniki rozpoznawcze TARPS. Rola niszczenia pocisków bêd±cych w locie przypad³a wyrzutniom "Patriot".
Sposób przekazywania informacji w tym regionalnym systemie ostrzegania by³ nastêpuj±cy.
Satelita DSP wykrywa³ moment odpalenia pocisku i przekazywa³ informacjê o tym do centrum kierowania i przetwarzania danych w Alice Springs (Australia). Stamt±d meldunek wêdrowa³ do dowództwa NORAD (North American Air Defense Command - System Obrony Powietrznej Ameryki Pó³nocnej) Cheyenne Mountain w stanie Colorado. Tutaj rodzaj celu jaki zaobserwowa³ satelita by³ identyfikowany i okre¶lano jego trajektoriê lotu. Dane na temat miejsca odpalenia i spodziewanego miejsca upadku pocisku transmitowano nastêpnie, za po¶rednictwem kana³ów satelitarnych, do oddzia³ów amerykañskich i w³adz Arabii Saudyjskiej b±d¼ Izraela, które otrzymywa³y je na oko³o 1,5 do 2 minuty przed upadkiem rakiety. Czas ten by³ raczej wystarczaj±cy dla rozpoczêcia akcji maj±cych na celu zminimalizowanie ewentualnych strat.
Satelity meteorologiczne
W celu otrzymywania aktualnych informacji o stanie pogody na obszarze dzia³añ wojennych, si³y sojusznicze u¿ywa³y miêdzynarodowych, cywilnych systemów satelitarnych takich jak np. NOAA (National Oceanic and Atmospheric Administration) oraz obronnego, meteorologicznego satelitarnego programu DMSP (Defense Meteorological Support Program), w sk³ad którego wchodzi³y trzy satelity DMSP 5D-2. Dane meteorologiczne trafia³y do naziemnych stacji w Fairchild AFB, Wash i Keana Point, gdzie by³y nagrywane na ta¶my magnetofonowe i archiwizowane. Potem, po w³a¶ciwej obróbce wysy³ano je za po¶rednictwem ³±czy satelitarnych do Air Weather Services Air Force Global Weather Center, które znajdowa³o siê w bazie Offutt w Nebrasce a tak¿e do Navys Fleet Numerical Oceanography Center w Monteray w stanie Kalifornia. Dopiero z tych dwóch o¶rodków dane sz³y dalej do konkretnych jednostek wojskowych i baz.
Do rozpoznania meteorologicznego u¿ywano tak¿e rosyjskich satelitów METEOR-2 i METEOR-3s. Brak jest jednak oficjalnych danych co do stopnia ich zaanga¿owania w konflikcie.
Komunikacja satelitarna
Podczas operacji "Pustynna Tarcza" i "Pustynna Burza", sprawne dowodzenie na poziomie strategicznym, operacyjno-taktycznym i taktycznym zapewnia³y satelitarne systemy komunikacyjne. Korzystaæ z nich zaczêto ju¿ na pocz±tku "Pustynnej Tarczy" kiedy to dwa pododdzia³y wyposa¿one w sprzêt ³±czno¶ci satelitarnej, wys³ane zosta³y 7 sierpnia 1990 roku do Arabii Saudyjskiej razem z pierwszymi jednostkami szybkiego reagowania. W miarê up³ywu czasu ilo¶æ sprzêtu s³u¿±cego do komunikacji satelitarnej wzrasta³a. Wedle s³ów amerykañskiego genera³a Cassity'ego (Joint Staff Directorate for C3 Systems), w ci±gu pierwszych 90 dni konfliktu zgromadzono w Zatoce wiêcej sprzêtu tego typu ni¿ posiadano w Europie przez ostatnie 40 lat.
G³ównymi elementami zapewniaj±cymi komunikacjê satelitarn± by³y:
- DSCS (Defense SatelliteCommunications System - system komunikacyjnych satelitów obrony), umo¿liwia³ komunikacjê pomiêdzy dowództwami wielonarodowych si³ zbrojnych a tak¿e z centrami rz±dowymi. Nominalnie sk³ada³ siê z 5 satelitów czynnych i dwóch rezerwowych. Jako wsparcie s³u¿y³y mu 3 starsze satelity NATO 3.
- FLTSATCOM (Fleet Satellite Comunications - komunikacja satelitarna floty), system umo¿liwiaj±cy komunikacjê US NAVY. W szczególno¶ci pozwala³ on na wysy³anie danych do okrêtów uzbrojonych w pociski samosteruj±ce "Tomahawk".
- LEASAT (Leased Satellite -wypo¿yczone od firmy Hughes), sk³ada³ siê z trzech satelitów "Syncom IV" i by³ równie¿ wykorzystywany przez US NAVY;
- "Gapfiller" - jeszcze jeden system dla US NAVY, tym razem pomocniczy, sk³adaj±cy siê z trzech satelitów "Gapfiller" 1, 2 i 3;
- MACSAT (Marine Corp Satellite - satelita piechoty morskiej), ma³y aparat zapewniaj±cy piechocie morskiej komunikacjê na szczeblu taktycznym;
- AFSATCOM (Air Force Satellite Communications - system komunikacji satelitarnej powietrznych si³ zbrojnych Stanów Zjednoczonych), oznaczaj±cy cele dla strategicznych bombowców B-52;
- TACSATCOM (Tactical Satellite Communications), umo¿liwiaj±cy komunikacjê na szczeblu operacyjno-taktycznym i taktycznym;
a tak¿e,
- Skynet-4; brytyjski wojskowy satelita komunikacyjny;
- wypo¿yczone kana³y komunikacyjne od koncernów Intelsat i Inmarsat.
Oprócz wyszczególnionych powy¿ej systemów do komunikacji l±dowej, nale¿y wspomnieæ równie¿ o dwóch systemach zapewniaj±cym przekaz danych w czasie rzeczywistym pomiêdzy satelitami rozpoznawczymi a naziemnymi centrami kontroli. I tak:
- system SDS (Satellite Data System), którego satelity nie znajduj± siê na orbitach geostacjonarnych, ale umieszczone s± na eliptycznych, pó³-synchronicznych orbitach typu "Molnya", zoptymalizowanych do "pokrycia" obszaru bieguna pó³nocnego. G³ównym zadaniem SDS by³o przekazywanie w czasie rzeczywistym obrazów z satelitów serii KH-11. Podczas wojny w Zatoce w u¿yciu by³y dwa takie aparaty SDS F-5 i SDS F-5A.
- system TDRSS (Tracking and Data Relay Satellite System), w³asno¶æ NASA . Przekazywa³ w czasie rzeczywistym g³ównie dane z satelity-radaru "Lacrosse".
Satelity LANDSAT i SPOT
Do po³owy 1990 roku si³y zbrojne USA posiada³y stare, 25-oletnie mapy topograficzne ¦rodkowego Wschodu. Taki stan rzeczy by³ niedopuszczalny wobec przewidywanych dzia³añ wojennych. W tym te¿ celu pos³u¿ono siê satelitami typu LANDSAT, które by³y w stanie rozpoznaæ i sfotografowaæ 30 metrowej szeroko¶ci pasy terenu. Zdjêcia te by³y przesy³ane do DMA (Defense Mapping Agency). Zastosowane techniki umo¿liwia³y produkcjê map z dok³adno¶ci± do 10 metrów. Mapy te by³y z kolei uaktualniane przez francuskie satelity SPOT, posiadaj±ce zdolno¶ci stereoskopowej obróbki zdjêæ.
Satelity systemów LANDSAT i SPOT by³y pó¼niej tak¿e wykorzystywane do szacowania zniszczenia ¶rodowiska spowodowanego przez p³on±ce szyby naftowe oraz do dok³adnej lokalizacji zniszczeñ wojennych.
Satelity systemów nawigacyjnych
Mówi±c o nawigacji podczas wojny w Zatoce nale¿y wspomnieæ o dwóch systemach satelitarnych, które j± umo¿liwia³y. Jednym z nich jest mniej znany szerokiemu ogó³owi system "Transit". Pozwala³ on zgrupowaniom okrêtów na dok³adne oznaczenie miejsca po³o¿enia. Drugim, i chyba o wiele bardziej znanym jest system NAVSTAR, którego satelity zosta³y umieszczone na pó³-synchronicznych orbitach ko³owych Umo¿liwi³ on dzia³anie s³ynnego GPS (Ground Positioning Systemi), systemu s³u¿±cego do orientacji w terenie. Najwiêksz± skuteczno¶æ GPS posiada³ (i tu siê nic nie zmieni³o), gdy 3 lub 4 satelity konstelacji NAVSTAR znajduj± siê ponad odbiornikiem, u¿ytkownikiem lub ponad horyzontem. Pozycja jest wtedy oznaczana z dok³adno¶ci± do 18 metrów. Wypada dodaæ, ¿e dotyczy to tylko aparatów GPS u¿ytkowanych przez wojsko. Cywilne wersje nie s± tak dok³adne i b³±d pomiaru mo¿e tutaj doj¶æ do 100 metrów.
|
|
![[rysunek]](/grafika_main/rog1.gif)
![[rysunek]](/grafika_main/rog2.gif)
![[rysunek]](/grafika_main/strategie.gif){kind=small}
