|
Leksykon
1. SAM(Surface-to-Air Missile) - pocisk klasy ziemia-powietrze
2. SAMOLOT BOMBOWY (bombowiec) - "samolot wojskowy do bombardowania i przewożenia bomb, często pocisków rakietowych klasy powietrze-ziemia; bogato wyposażony w aparaturę elektroniczną, silnie uzbrojony (działka, wyrzutnie rakietowe)."
3. SCUD - "nazwa nadawana różnym wersjom rosyjskiego pocisku rakietowego
klasy ziemia-ziemia; sterowanie pocisku jest zdalne, zasięg ponad 200 km."
4. SD - "stanowisko dowodzenia. Z dopiskiem ""MAIN"" - główne, ""ALTN"" - zapasowe, ""TAC"" - wysunięte"
5. SEAD - Suppresion of Enemy Air Defences - obezwładnianie środków przeciwlotniczych przeciwnika (ogniowe)
6. SLAR(Side-Looking Airborne Radar) - "radar lotniczy skanujący ""na boki"""
7. Sojusznicze operacje połączone - to operacje, w których biorą udział elementy co najmniej dwóch rodzajów sił zbrojnych z co najmniej dwóch państw.
8. SP - Siły Powietrzne
9. SPŁONKA - "rządzenie do zapoczątkowania detonacji materiałów wybuchowych (spłonka pobudzająca, detonująca) lub do zapalania ładunków prochowych (spłonka zapalająca, np. w nabojach); metalowa osłona wypełniona materiałem wybuchowym lub masą zapalającą."
10. SRAM(Short Range Attack Missile) - pocisk (najczęściej klasy powietrze-ziemia) krótkiego zasięgu
11. STAN WOJENNY W POLSCE 1981-83 - "wprowadzony 12/13 XII 1981 przez
władze polityczne kraju; 1981-82 uzasadniany wewnętrznym zagrożeniem Polski
(załamanie gospodarcze, aktywność przeciwników politycznych, groźba utraty
władzy przez PZPR), obecnie - groźbą interwencji zbrojnej ZSRR, NRD, Czechosłowacji;
administrowany przez Wojskową Radę Ocalenia Narodowego (WRON) - Przewodniczącym
generał W. Jaruzelski; na mocy dekretów i rozporządzeń, m.in. o ograniczeniu
podstawowych praw obywatelskich, uwięziono lub internowano ok. 10 tys.
osób, zawieszono lub rozwiązano organizacje społeczne (związki zawodowe);
część działaczy NSZZ Solidarność podjęła działalność podziemną (ruch wydawniczy,
kulturalny i in.); opór społeczny (strajki, demonstracje) był łamany siłą
z użyciem broni (Katowice - kopalnia Wujek, Lubin); pomocy represjonowanym
udzielał Kościół katolicki oraz organizacje międzynarodowe, m.in. centrale
związkowe; 31 XII 1982 stan wojenny został zawieszony, 22 VII 1983 odwołany;
II 1992 uchwałą sejmu uznany za nielegalny."
12. STO(Short Take-Off) - """krótki start"", określenie krótkiej drogi startowej samolotu (np. jednostki operujące z lotniskowców)"
13. STOL(Short Take-Off and Land) - """krótki start"", określenie krótkiej drogi startowej samolotu (np. jednostki operujące z lotniskowców) + skrócona droga hamowania"
14. Strategia - teoria i praktyka działania dowolnego podmiotu, ukierunkowana na osiągnięcie jego celów ogólnych w dużym horyzoncie czasowym.
15. Strategia wojskowa - składnik narodowej lub wielonarodowej (koalicyjnej) strategii, przedstawiający sposób tworzenia i wykorzystania sił zbrojnych w osiąganiu celów państwa lub grupy państw.
16. STRUMIEŃ KUMULACYJNY - "Powstanie strumienia kumulacyjnego
W momencie pobudzenia ładunku kruszącego, rozpoczyna się szybkie rozchodzenie się fali detonacyjnej, której czoło ma kształt kuli a jej środek znajduje się w punkcie zainicjowania detonacji. Fala rozchodzi się z prędkością 7÷8 km/s. Gdy tylko fala dotrze do wkładki kumulacyjnej, to spowoduje zapadanie się jej i wytworzenie hiperprędkiego, ciągłego, wydłużonego strumienia metalu.
Strumień w zasadzie nie ma postaci pary czy płynnego metalu, ale jest w postaci wysoce plastycznej i ciągliwej. Ponieważ przy wierzchołku stożka wkładki kumulacyjnej jest więcej materiału wybuchowego niż przy jej podstawie, to z natury rzeczy wystąpi zróżnicowanie prędkości w poszczególnych odcinkach strumienia. Powoduje to wydłużenie się strumienia aż do wystąpienia ewentualnych przerw i podziałów strumienia na kawałki, podobne kształtem do małych prętów podążających jeden za drugim.
Każdy kawałek strumienia ma większą prędkość na czole niż na końcu i wynosi ona zwykle 8÷9 km/s. Prędkość poszczególnych cząstek strumienia maleje od części przedniej do tylnej. W części tylnej prędkość pojedynczego kawałka strumienia wynosić może 2 km/s. Energia kinetyczna strumienia zależy od masy i prędkości poszczególnych jego kawałków i często najwyższą wartość osiągają kawałki zajmujące środkowy odcinek biorącego udział w przebijaniu strumienia kumulacyjnego.
W początkowej fazie istnienia strumienia kumulacyjnego jest on ciągły. Może wówczas przebijać dosłownie każdy materiał, bez względu na jego twardość. Największy wpływ na przebijalność strumienia ma gęstość materiału przeszkody. Ze względu na występujące przerwy w strumieniu, będzie on inaczej wnikał w przeszkodę niż wówczas, gdyby nie był poprzerywany, przy czym twardość pancerza ma również istotny wpływ na wielkość przebicia.
Większe przebicie zapewnia też strumień prosty i kiedy jego poszczególne kawałki podążają jeden za drugim. Prostolinijność strumienia kumulacyjnego uzyskuje się wówczas, gdy głowica kumulacyjna zostanie wykonana bardzo dokładnie. Jednak w razie wystąpienia miejscowych zakłóceń przebiegu detonacji nie uzyska się spodziewanego przebicia, mimo bardzo dokładnego wykonania samej głowicy. Zakłócenie takie może być spowodowane np. odbiciem się fali uderzeniowej od pancerza czołgu. Może to mieć miejsce wówczas, gdy bok głowicy znajdzie się zbyt blisko pancerza. Wystąpi wtedy niepożądane ugięcie się strumienia albo też straci on jednorodność.
Przenikanie strumienia kumulacyjnego przez przeszkodę
Duża gęstość strumienia kumulacyjnego, która wynosi około miliona kilogramów na centymetr kwadratowy jego przekroju poprzecznego, powoduje wystąpienie tak olbrzymiego ciśnienia w miejscu zetknięcia się z przeszkodą, że strumień dosłownie wciska się w materiał, w tym także w pancerz wykonany z najbardziej twardej stali. Sam proces przebijania pancerza polega na tworzeniu szeregu głębokich, stopniowo zwężających się wydrążeń. W momencie zderzenia się strumienia z pancerzem wytworzone w miejscu styczności ciśnienie rozpycha materiał pancerza we wszystkich kierunkach. W procesie tym strumień kumulacyjny w części czołowej w sposób ciągły traci swoją energię oraz właściwości i przekształca się w ciecz a częściowo prawdopodobnie w parę o wysokiej temperaturze i ciśnieniu. Przenikanie strumienia przez pancerz polega więc na ciągłym wchodzeniu do czoła strumienia coraz to nowych porcji materii strumienia i gwałtownym przemieszczaniu się ""powierzchni roboczej"" w samym pancerzu. Wnikanie strumienia jest podobne do wgłębiania palca w kostkę miękkiego masła lub do wchodzenia w ziemię wody podczas drążenia nim otworu.
Zmieniająca się wraz z długością strumienia jego masa i prędkość w poszczególnych odcinkach, o czym była mowa, prowadzi do stopniowego obniżania się jego energii, co znajduje swój wyraz w stopniowo zwężającym się otworze wykonanym w pancerzu. Średnica tego otworu jest zawsze większa od średnicy tej części strumienia, która go wykonała i mimo że otwór jest dość duży, to tylko niewielka część materiału przebijanego pancerza ulega rozproszeniu w trakcie przebijania go przez strumień kumulacyjny. Natomiast w bezpośrednim sąsiedztwie wydrążonego otworu gęstość będzie większa niż była na początku, a cały pancerz, na który działał strumień kumulacyjny będzie miał trochę większą masę. Proces drążenia trwa dotąd, aż poszczególne kawałki strumienia wytracą się. W procesie przebijania bezużyteczne są te kawałki strumienia, które nie posiadają dostatecznej energii do niszczenia pancerza, które trafiają w ściany boczne wydrążonego otworu lub nie działają w rezultacie obrotu, ugięcia strumienia albo też nieosiowego działania.
Działanie strumienia kumulacyjnego za pancerzem
W zależności od tego, jaką strumień kumulacyjny będzie miał energię po przejściu przez pancerz i jaką ilością energii będzie jeszcze rozporządzał, taką będzie miał on zdolność rażenia w przestrzeni wewnątrz pojazdu bojowego. Z części pancerza, która znajduje się przy wylocie otworu wykonanego przez strumień kumulacyjny, powstaje grad rozlatujących się odłamków. Pancerz bowiem w czasie przebijania tworzy gwałtownie zwiększające swą wielkość bańki, które pękają i wytwarzają snop prędkich odłamków. Są one wyjątkowo niebezpieczne dla załogi i niszczą znajdujące się wewnątrz przedmioty. W razie prostopadłego przebicia pancerza grad odłamków towarzyszyć będzie działającemu jeszcze strumieniowi kumulacyjnemu. Prędkość odłamków za pancerzem wynosi zwykle od 1,5 do 2,5 km/s. Rozlatywać się one będą w stożku o kącie od 90 do 110°. Efekt działania za pancerzem jest podobny do wybuchu niewielkiego granatu na płycie pancernej. Strumień kumulacyjny i odłamki działające za pancerzem mogą razić załogę i oddziaływać na różne materiały, w szczególności materiały wybuchowe zawarte w amunicji i paliwo. Skutki tego rażenia mogą okazać się katastrofalne dla pojazdu. Zapaleniem się paliwa i wybuch amunicji są zasadniczymi czynnikami powodującymi zniszczenie pojazdu."
17. Sygnały powiadamiania - umowne sygnały (znaki) przekazywane za pomocą różnych środków łączności w celu stałego informowania sztabów o sytuacji powietrznej
18. System dowodzenia - to wzajemnie ze sobą powiązane funkcjonalne i wewnętrznie skoordynowane elementy organizacyjne, ludzkie i materiałowe zgrupowane w trzy komponenty: organizacja dowodzenia, środki dowodzenia, proces dowodzenia.
19. SZ - Siły Zbrojne
20. SZEBEKA - typ żaglowca rozpowszechnionego na Morzu |ródziemnym w XVII i XVIII w.. 3-masztowy z ożaglowaniem łacińskim, dodatkowo kilkadziesiąt wioseł. Małe szebeki (o 2 masztach) zwane felukami spotykane są do dziś u wybrzeży Hiszpanii.
21. Sztab - "organ dowodzenia wchodzący w skład dowództwa, przeznaczony do zapewnienia dowódcy możliwości realizacji podstawowych funkcji dowodzenia; potocznie - budynek (miejsce), gdzie pracuje dowództwo."
22. Sztuka operacyjna - to dział sztuki wojennej obejmujący teorię i praktykę przygotowania i prowadzenia operacji przez zgrupowania wojsk, zmierzających do osiągnięcia celu strategicznego (operacyjnego) na obszarze działań wojennych (kierunku strategicznym, obszarze zainteresowania strategicznego).
23. SZTURM - wojsk. gwałtowne uderzenie na oddzielny obiekt, np. twierdzę.
24. SZWADRON - pododdział kawalerii, odpowiednik kompanii w piechocie.
|
|